80’li yılların Ed Wood’u Amir Shervan

Tim Burton’ın 1994 tarihli biyografik filmi sağolsun, düşük bütçeli filmlerin kötü şöhretli yönetmeni Ed Wood’u tanımayan kalmamıştır herhalde. 1950’li yıllarda çektiği (özellikle bilim kurgu ve korku) B filmler ile kült sıfatını en çok hak edenlerin belki de başında gelen Wood, başta Plan 9 From Outer Space olmak üzere bugün artık birçok işiyle popüler kültürün değişmez parçalarından biri haline dönüşmüş durumda. Amir Shervan ise henüz birçok sinefil tarafından fazla tanınmıyor. Ancak son yıllarda sayısı gittikçe artan sadık bir hayran kitlesinin varlığı da göz ardı edilemez.

Öteki Sinema için yazan: Murat Kızılca

Günümüzde ismi kült B film yönetmenleri arasında geçen Shervan hakkında fazla detaylı bilgiye ulaşmak şimdilik pek mümkün gözükmüyor. Bu durum da açıkçası ekstra bir gizem ve merak unsuru olarak İranlı sinemacının daha fazla ilgi çekmesine sebep oluyor denebilir. Önce internet üzerinden toparlayabildiğim kadarıyla, “80’li yılların Ed Wood’u” yaftasına yakıştırdığım Amir Shervan’ın hayat hikâyesine bir göz atalım.

Asıl ismi Amir Hosein Ghaffari (Amir Hüseyin Gaffari) olan Shervan, 24 Mayıs 1929’da Tahran’da doğdu. 1940’lı yıllarda Pasadena, California’da tiyatro eğitimi aldıktan sonra ülkesine geri döndü ve sinema kariyerine başladı. Yönetmen, senarist ve oyuncu olarak birçok filmde görev yapan Shervan’ın İran’da yönettiği filmlerin listesi şu şekilde(1);

[box type=”shadow” align=”aligncenter” ]• Zani be-name-Sharab (1968)
• Dozde-siyahpoush (1968)
• Turkmen (1974)
• Hamrahan (1977)
• Roozha-ye bikhabari (1979)
• Zemzeme-ye mohabbat (1980)[/box]

1979 yılındaki İran İslam Devrimi’nden sonra hükümetin uyguladığı sıkı sansür politikasından sinema sektörü de nasibini aldı. Artık ülkesinde dilediği gibi film çekemeyeceğini anlayan Shervan, ABD’ye göç ederek California’ya yerleşti ve 1987’den itibaren ucuz aksiyonlar çekmeye başladı. Amerika’da yönettiği filmlerin listesi ise şu şekilde(1);

[box type=”shadow” align=”aligncenter” ]• Hollywood Cop (1987)
• Samurai Cop (1989)
• Killing American Style (1990)
• Gypsy (1991)
• Young Rebels (1992)[/box]

1 Kasım 2006 tarihinde, 77 yaşında iken hayata gözlerini yuman Amir Shervan, ne yazık ki B film yönetmeni olarak popülerleşmeye başladığını göremedi. Ama arkasında kötü oyunculuk, akla gelebilecek her türden defoyu barındıran senaryo, ucuz efektler, akla zarar diyaloglar, saçmalıkta birbiriyle yarışan bir dolu mantık hatası, teknik eksiklikler gibi iddialı ana başlıklar ile tarif edilebilecek, “o kadar kötü ki çok iyi” kategorisine giren bir avuç hazine bıraktı.

Facebook hayran sayfasında(2) Shervan’ın ölümünden sonra neden kült bir yönetmene dönüştüğü hakkındaki tespiti aynen buraya aktarıyorum. (Parantez içleri bana ait.) “Shervan, sette daha çok doğaçlama oyunculukları ve diyalogları tercih ederdi. Bunun sebebi İngilizce’nin yönetmenin ikinci dili olması dışında, İran’daki çekim şartları ile de ilintili. 1950 ile 1980 yılları arasında İran sinema sektöründe çalışan yönetmenlerin, senaryo yazarlarının ve oyuncuların birçoğu bırakın sinema eğitimi almayı, lise mezunu bile değildi. (Biraz abartılı bir yorum olmuş.) Bu nedenle de o dönemki İranlı seyirciler ortalamanın çok altında kalan işlere alışmışlardı. Bu koşullarda yetişen bir sinemacının üretimleri, çok daha yüksek kalitede(!) işlere alışkın Amerikalı seyirciye sunulduğunda, istenmeden meydana gelen tesadüfi mizah ve çekim hataları ile dolu işler olarak algılandı. Bu şartlar sonucunda Shervan, istemeden de olsa, kült B film yönetmeni payesini kazandı. O dönemin eğitimli sinemacılarından olan Shervan, ironik bir biçimde ülkesinde bir hayli saygı görüyordu.”

Maniac Cop serisi ile B film takipçilerinin yakından tanıdığı Robert Z’Dar (nam-ı diğer Bay Çene), Shervan’ın son dört filminde rol aldı. Gerçi şöhret düzeyleri aynı değil belki ama Ed Wood’un Bela Lugosi ile çalışmasıyla, Shervan’ın Z’Dar ile çalışması arasında bir paralellik kuruyorum nedense. Keşke Z’Dar, Shervan ile tanışmasını ve nasıl çalışmaya başladıklarını bir yerlere anlatsa da, Wood-Lugosi ilişkisi ile aralarında benzerlikler var mı görsek.

Shervan’ın Amerika’da çektiği filmlerden Hollywood Cop ve Samurai Cop’a ulaşmak çok zor değil. Hatta her ikisinin de tamamını (altyazısız olarak) YouTube’dan izlemek mümkün.(3) Fakat diğer üç filmin herhangi bir baskısını bulabilmek yakın zamana kadar neredeyse imkânsızdı. Cinema Epoch isimli şirket Nisan 2013’te Samurai Cop’ın, Mart 2014’te de Killing American Style’ın ‘Special Edition’ DVD baskılarını satışa sundu. Sırada da Young Rebels varmış. Şirket aynı zamanda Gypsy’nin de haklarına sahip olduklarını ancak yakın bir zamanda satışa sunmayı düşünmediklerini açıkladı.

Ucuz aksiyon filmlerinden hoşlanıyorsanız, Amir Shervan’ın filmlerinden ulaşabildiklerinize mutlaka bir göz atın derim. Emin olun bu eğlenceyi kaçırmak istemezsiniz.

AMIR SHERVAN FİLMLERİ GALERİ

(1): IMDb
(2): https://www.facebook.com/AmirShervan
(3): Hollywood Cop izlemek için tıklayın. 
       Samurai Cop izlemek için tıklayın.