Hayao Miyazaki, hayatını çizerek ağlayan bir usta. Japon manga ve anime sanatçısı… Time dergisinin dünyanın en etkileyici insanları listesinde bulunan adam… Elli yılı aşkın süredir animasyon dünyasının tam kalbinde… Yakın arkadaşı ve sağ kolu Isao Takahata ile Studyo Ghibli’nin kurucularından.
Öteki Sinema için yazan: Melahat Yılmaz
Hayao Miyazaki 5 Ocak 1941’de dört erkek kardeşin ikinci olarak Tokyo’da doğdu. O yıllar sancılıydı her yaşayana. Savaş vardı, hem içeride, hem dışarıda. Miyazaki içinde durum farklı değildi. Abisi savaş uçakları için parça üretiyordu, “Miyazaki Airplanes” adlı şirketinde. 
Annesi de veremli olan omuriliğinden yaşam üretmeye çalışıyordu, bu dünyada biraz daha nefes alabilmek için. Hastaydı. Adına “Omurilik Veremi” demişlerdi yaşamını tüketmeye çalışan şeye. Ve küçük Miyazaki tam da bu debdebeli dönemde hayata gözlerini açtı ve büyümek savaşının ortasına düştü, çok cepheli mücadelesinde…
Hayao bu mücadele içinde bir de soru soruyordu o sıralar kendine. Büyüyünce ne olacaktı? Lise hayatının üçüncü senesinde bu soruya dünyanın ilk renkli animesi olan “Hakujaden’i” izleyince yanıt buldu. Çizgi roman çizeri olacaktı. Çok etkilenmişti çizgilerin masal anlatan dansından. Üniversiteye gidene kadar kafasında her yaşadığını çizer. 1962 yılında gittiği Gakushuin Üniversitesi’nde uluslar arası ilişkiler ve ekonomi okumaya başlar. Üniversitenin Japon İmparatorluk ailesiyle olan yakın ilişkileri Miyazaki’yi Marksist düşüncenin içine sürükler. Gençlik her şeyi denemeye ve savunmaya hazırdır o dönemde.
Çizmek hevesi yüreğinden kalemine akan Hayao okul bittikten sonra “Toei Animasyon Şirketi’nde” animatör olarak çalışmaya başlar. Bu yıllarda sonrasında beraber yürüyeceği ortağı yönetmen Isao Takahata ile tanışır. Yıl 1965 olduğunda “Güneş Prensi Horus” adlı yapımla anime dünyasına adım atar usta. Yapımda Takahata ve Otsuka Yasuo ile çalışır. Lakin proje çok tutmadığı için on gün içinde yayından kaldırılır ve Takahata’ya bir daha yönetmesi için film verilmez. Sektör o sıralar çok büyük bir krizin içindedir. Hayao ise yoluna aynı dönemde “Heidi” ile devam eder ve büyük bir başarı kazanır. Yönetmen bu çalışmasıyla beraber 1981 yılına kadar televizyon dizilerinde yer alır. “Marko” ve “Kızıl Saçlı Anna” onun televizyon için hazırladığı çalışmalarındandır.
1981’den sonra “Lupin III” adlı bir anime serisi için hazırladığı “Lupin III: The Castle of Cagliostro” filmi ile ilk yönetmenlik deneyimine imza atar. Başarılıdır. Ancak Miyazaki’yi uluslar arası üne kavuşturan ilk animesi tarihe “Nausicaa of the Valley of the Wind” adıyla geçecektir. Çok sayıda ödüle layık görülen yapım dev böceklerle dolu zehirli ormanların dünyayı kapladığı bir gelecekte, aç gözlü insanların doğayı ve kendi halkını öldürmeye çalışmalarını engellemeye çalışan bir prensesin öyküsünü anlatmaktadır.
Hayao Miyazaki’nin Çizgi Masalları
Laputa: Castle In The Sky (1986): Ustanın kendi kaleminden çıkma ve yönetmen koltuğunda yine kendisini gördüğümüz kültlerindendir. Miyazaki bu animesi ile “Animage, Anime Büyük Ödülü’nün” sahibi olmuştur. Konusuna kısaca değinmemiz gerekirse; Sheeta mavi taşlı gizemli bir kolyenin sahibesidir. Boynundaki bu büyülü kolye yüzünden herkes onun peşindedir. Kolye Sheeta’yı masum bir aşka, gökteki bir kaleye ve iyi ile kötünün ayrımına götürecektir.
Komşum Totoro (1988): Orijinal adı “Tonari No Totoro” olan anime Hayao Miyazaki tarafından yazılıp, yönetilmiştir. Film iki kızkardeş ve orman ruhları arasında geçen ilişkiyi anlatır. Animenin doğaüstü kahramanı Totoro daha sonra Stüdyo Ghibli’nin maskotu olmuştur.
Küçük Cadı Kiki (1989): Orijinal adı “Cadının Dağıtım Servisi” anlamına gelen “Majo no Takkyubin” olan yapım yine her noktasında ustanın imzasını taşır. Stüdyo Ghibli tarafından sunulan dördüncü animedir. Film “Animage Anime Büyük Ödülü” sahibi bir diğer animedir. Eiko Kadano’nun aynı adlı romanından uyarlanmıştır.
Miyazaki’ye göre bu yapım Japon gençlerinin çocukluktan çıkarken ailelerine olan bağlılıkları ve özgürlükleri arasında yaşadıkları gel-gitleri anlatmaktadır. Film aynı zamanda Disney ortaklığıyla yayınlanan ilk Stüdyo Ghibli animesi olma özelliğini taşır.
Kırmızı Kanatlar / Porco Rosso (1992): 1920’lerin Adriyatik denizinde yetenekli ve yalnız bir pilot vardır, Porco Rosso. Bir büyünün etkisinde kalarak domuz haline getirilen genç ve yetenekli pilotumuz yalnız bir hayat sürmektedir. Hayatından memnundur aslında ta ki bir gün hırslı bir pilot onun uçağını düşürmeyi amaç edinene dek. Senaryosu ve yönetmenliği yine ustaya ait olan yapım onun sevilen masalları arasındadır.
Prenses Mononoke / Mononoke Hime (1997): Yapım doğayı hızla tüketen insanlarla doğanın arasındaki mücadeleyi konu alır. İnsan hırsının içinde yaşadığı asıl evini nasıl da tarumar ettiğini ustanın mükemmel diliyle anlatır. “Mononoke” bir isim değildir. Japoncada ruhlar ve canavarlar için kullanılan genel bir ifadedir.
Ruhların Kaçışı / Sen To Chihiro no Kamikakushi (2001): Ruhlarını kaybetmiş ve kendilerini unutmuşların dünyasında anne ve babasını kurtarmaya çalışan 10 yaşındaki Chihiro’nun mücadelesini anlatan yapım ustanın en önemli animelerindendir. Yapım ustaya animasyon dalında Oscar kazandırmakla kalmamış onun adını tüm dünyaya duyurmuştur. Kapitalist düzenin içinde boğulan ruhların masalsı bir dille anlatıldığı masal Miyazaki adının altın harflerle yazılmış halidir.
Howl’un Yürüyen Şatosu / Hauru no Ugoku Shiro (2004): Hayao Miyazaki tarafından yönetilen, Diana Wynne Jones’un aynı adlı romanından uyarlanan Stüdyo Ghibli yapımı bir Japon anime filmidir. Yapım finansal açıdan en başarılı Japon filmlerinden biri olmuştur.
Konusuna gelince; fakir bir genç kız olan Sophie, boş yere kötülükler cadısının hışmına uğrar ve yaşlı bir kadına dönüşür. Sophie büyüyü çözebilmek için genç büyücü Howl’u bulmak için yollara düşer, bulur da! Sophie yaşlı bedeni ve genç, iyi ruhuyla hem kendi hayatını hem de Howl’un hayatını değiştirecektir.
Miyazaki, fotoğrafının çekilmesinden hoşlanmayan, masallara inanan ve çizgilerle anlatan bir yönetmen. Onun animeleri dünyanın her yerinde çocuk, genç, yaşlı demeden seyrediliyor ve beğeniliyor. Masal anlatmak zordur. Lakin Miyazaki bunu layığıyla yapıyor. Umarız uzun yıllar da yapmaya devam edecek. Ustaya saygılarımızla…
Komşum Totoro için kullanılan görseller, arada eklemeyi unuttuğunuz deniz kızı ponyo animesine aittir. :)
Future Boy Conan 26 bölümlük, ülkemizde de yayınlanan, 1978 yılında yapılmış, soğuk savaş korkusunun ağır bastığı bir yapım, onu da tanıtmanızı isterdim.