Hollywood’un Altın Çağı’nda B-filmler (2): 1940’lar
1940’lara gelindiğinde üretim maliyetleri $400,000’in üstüne çıkmış bulunmaktaydı. Grand National gibi birçok küçük Hollywood stüdyosunun geçmiş on yıl içinde kapanmış olmasına rağmen Producers Releasing Corporation (PRC) isminde yeni bir şirket kuruldu ve kısa sürede Powery Row stüdyoları hiyerarşisinde Republic and Monogram’ın ardından üçüncü sıraya yükseldi. 1941 yılına gelindiğinde iki film birden hala hüküm süren bir gelenekti. Her ne kadar part-time politikasına göre yayın yapanlar olsa da, salonların yaklaşık yüzde ellisinde özellikle uygulanıyordu. 1940’ların başında yasal baskılar ile stüdyoların blok rezervasyon yapmaları engellenerek, en fazla 5 filmlik paket antlaşma yapmalırına izin verilmeye başlandı. Bu kısıtlamalar büyük şirketlerin yapımlarını istedikleri fiyat ile kiralayabilmelerinin de önünde engeldi. Bu durum büyük firmaların A kalite film yapımına daha çok ağırlık vermeye başlamalarının ve küçük stüdyoların b-film sağlayıcısı olarak öneminin artmasına neden oldu. Buna bağlı olarak tür filmleri Powerty Row yapımlarının en düşük maliyetli yapımları haline geldiler. Öyle ki Republic and Monogram’ın bütçeleri kısmen $200.000’e kadar çıkmaya başladı. Ancak filmlerini dağıtma çabasındaki birçok Powerty Row stüdyosu da büyük şirketlerin yurtiçinde ve Kanada’da dağıtımın %95’ini ele geçirmeleri ile birlikte iflas etti.
Bu dönemde maliyet oranı bakınımdan A kalite ve B kalite filmler arasında bir belirsizlik vardır. B kalite bütçe ile çekilen birçok film A film olarak pazarlanmış veya “sleeper hit” (Ç.N.: “Sleeper Hit” beklenin çok üstünde başarı elde eden film, kitap, albüm, tv şovu veya bilgisayar-video oyunlarını tanımlamak için kullanılır) haline gelmiştir. 1943 yılının en büyük yapımlarından biri olan RKO’nun Hitler’s Children adlı filmi, 200.000 dolarlık maliyetine rağmen 3 milyon dolardan fazla kira geliri sağlamıştır.
Özellikle “kara film” aleminde A kalite filmlerin ucuz filmler ile aynı görselliğe sahip olduğu aşikârdır. Bu anlamda “programcı” olarak tabir edilen ara kategorideki filmler esneklikleri ile karmaşayı tarihsel yanlış anlama boyutuna kadar tırmandırırlar: Ronald Reagan aslında sadece programcılarda değil; görsel kalitesi b-film standartlarında olan a kalite filmlerde başrol oynamasınına rağmen genel olarak bir b-film yıldızı olarak anılır.
1948’e gelindiğinde iki film birden hala yaygındı ve bu durum özellikle Powery Row stüdyoların işine geliyordu. Önder Poverty Row firmaları ufuklarını genişletmeye başladılar: 1947 yılında Monogram ikinci bir şirket olarak “Allied Artists”i kurdu. Amacı bu firma ile bağımsız yapımcılarla birlikte göreli olarak daha pahalı filmler çekmekti. Yaklaşık aynı dönemde Republic de “Premiere” adıyla benzer bir çabaya girişti. Aynı yıl PRC Amerikan pazarına girmeye çalışan bir İngiliz firması olan “Eagle Lion” tarafından satın alındı. Warner’da çalışan ve b-filmlerin bekçisi olarak da bilinen Bryan Foy üretim şefi olarak bu şirkete geçti.
1940’larda beş büyük firmadan biri olan RKO b-filmlere odaklanmasıyla göze çarpıyordu. Altın çağın büyük stüdyolarının b-film birimlerinin en ünlüsü Val Lewton’un başında bulunduğu RKO’nun korku birimiydi. Lewton, Jacques Tourneur, Robert Wise ve daha birçok az hatırlanan yönetmen tarafından çekilmiş olan Cat People (1942), I Walked with a Zombie (1943), and The Body Snatcher (1945) ve daha birçok gizemli filme imza attı.
Genel olarak ilk klasik kara film olarak gösterilen 64 dakikalık b-filmi Stranger on the Third Floor (1940) RKO tarafından çekildi. Diğer büyük stüdyolar da 1940’larda hatırı sayılır oranda bugün kara film olarak kabul edilen türden yapımlara imza attılar. İyi bilinen birçok kara filmin A kalite filmler olduğu açık olsa da; 1940’da bu tarz filmlerin çoğunun ya belirsiz programcılar; ya da en alt seviyede filmler olduğu açıktır. Bu filmlerin çoğu Hollywood’un altın çağının en değerli hazineleri olarak öne çıkarlar.
Döneme örnek teşkil edebilecek 1947 yılına bakıldığında RKO A kalite kara filmler ve programcı kara filmlerin yanı sıra b kalite kara filmler de üretmiştir: Desperate ve The Devil Thumbs a Ride. Üç büyük Poverty Row stüdyosu olan Republic, Monogram, PRC/Eagle-Lion ve bir adet küçük stüdyo tarafından on tane b-kalite kara film çekildi. RKO dışındaki üç büyükler 5 tanesine daha imza attılar. Aynı yıl bu onsekizi filmin dışında Hollywood menşeili bir düzine kadar kara filmin daha çekildiği görülür. Büyük şirketlerin bir çoğunun küçük bütçeli yapımları genellikle türsel olma kaygısı taşımaz hale geldiği dönemde RKO’nun ajadasında “Mexican Spitfire”, “Lum and Abner” komedi serileri, Saint ve Falcon’lu gerilim filmleri, Tim Holt’lu Westernler ve Johnny Weissmuller’li Tarzan filmleri bulunmaktaydı. Jean Hersholt 1939-41 yılları arasında “Dr. Christian”ı canlandırdı. bir saatlik bir film olan The Courageous Dr. Christian (1940)’da bir fizikçinin spinal meningitis salgınını iyileştirmeye çalışması anlatılır.40’larda Poverty Row’lara bakıldığında düşük bütçeli yapımların doğru orantılı olarak düşük gelirlere neden olduğu görülmektedir.
Repuclic bu dönemde büyük şirketlere özenerek gösterişsiz bütçelerle Westernler çekmek ile meşgülken, hiçbir büyük stüdyo Monogram’ın Where Are Your Children? (1943) ve Women in Bondage (1943)gibi exlpoitation filmlerine alternatif sunmuyordu. 1947 yılında PRC’nin filmi The Devil on Wheels, gençleri, hızlı araçları ve ölüleri biraraya getiriyordu. Bu küçük stüdyonun kendine ait house auteur’ü bulunuyordu: Kendine ait kadrosu ve bağımsız yapısı ile yönetmen Edgar G. Ulmer “PRC’nin Caprası” olarak biliniyordu. Ulmer her türden film yapıyordu: Girls in Chains adlı filmi1943 mayısında, Women in Bondage’danaltı ay önce yayınlandı. Ulmer aynı zamanda bir gençlik müzikali olan Jive Junction’ı ve genelevde geçen güney denizi macerası olan Isle of Forgotten Sins’i çekti.
