Thulsa Doom Aslında Kimdir?

Bu Yazı Öteki Sinema’nın sizlerle paylaştığı 500. makaledir.

Geçtiğimiz aylarda izleyip yorumlarımı sizlerle paylaştığım Transformers 2’nin  yarattığı lunapark atmosferinin altında oldukça ırkçı ve faşist düşünceler beslediğini ve bunları hiçbir fırsatı kaçırmamacasına empoze ettiğini görmüş ve “Acaba bizim çocukluğumuzun, gençliğimizin filmlerinde de bu tür kodlar var mıydı?” diye düşünmüştüm. Fırsat bulduğumda zamanında izleyip çok sevdiğim bir filmi yeniden analiz etmek istedim.  Bu yazı da bu tür bir amaç ve sonuç içerir.

Swords and Sandal (Kılıç ve Sandalet) filmlerine çocukluğumdan beri bayılırım. 80’lerin ortalarına gelen ergenliğimde bu filmlerin pek çoğunu sinemada ya da videoda izleme olanağı buldum. 50’lerde, 60’larda ve hatta 70’lerde de Reg Park’lı, Steve Reeves‘li pek çok B filmi sayesinde babalarımızın ve annelerimizin de yıllar sonra, “Gladiator ne güzel filmdi öyle …” demesinin altyapısını oluşturan ve Türk insanının fantazya duygusuna hitap eden işlerdir bunlar…

Benim izlediğim filmler genelde ucuz İtalyan işleriydi fakat lezzet açısından bir eksiklikleri yoktu… Büyücüler, çıplak prensesler, büyü yaratıkları ve muhteşem kaslarıyla ortalıkda dolanan barbar savaşçılar şimdilerin FRP oyunlarında rastlanacak türden bir macera ve fantastik duygusunu çok sağlam bir şekilde bünyeme işlediler.

Fakat, öncesinde ve sonrasında seyredilmiş bir sürü benzer örneğe rağmen 1981 yapımı Conan The Barbarian filminin yeri tüm tür takipcilerinde ayrıdır sanırım. Conan o yıllarca memlekette çok popüler bir çizgiroman kahramanıydı ve ilginçtir ki o dönemde çizgiroman mefhumu da şimdikinden farklı olarak çok popülerdi…

Arnold Schwarzenegger’in gerçekten şaşırtıcı vucudu ve donuk bakışları ile hayat verdiği bu film çok iyi bir sanat yönetimi ve güçlü oyunculuklara sahipti. Doğrusu bu ya, artık ana akım sinemadan bu kadar grotesk ve orijinal bir işin çıkacağını hiç sanmıyorum. Yönetmen John Millus barbarı, Roman Polanski’nin Macbeth’i ya da John Boorman’ın Excalibur’u kadar ilginç bir şekilde sinemaya aktarmış ve onu pulp yapısından kurtarıp tüm zamanların en iyi fantastik filmlerinden biri haline getirmişti.

Semavi dinlerin çok öncesinde mitolojik bir zamansızlıkta oluşturulmuş bu filmi geçenlerde tekrar izleme olanağı buldum ve bu defa son iki yılını  tek tanrılı dinleri araştırmaya vakfetmiş biri olarak ilginç bazı şeylere rastladım. Defalarca seyrettiğim halde yakalayamadığım bu nüansı fark etmiş olmaktan dolayı epey şaşırdığımı itiraf etmeliyim. Başından beri kaslarından başka pek bir şeyi olmayan, inatçı ve sabit fikirli Conan’dan daha ilginç bir karakter olarak ilgimi çekmiş Thulsa Doom’dan ve bu karakterin aslında kime gönderme yaptığı fikrimden bahsetmek istiyorum.

Öncelikle yönetmen John Millus’un 80’lerde Amerikan yeni sağının bir temsilcisi olduğu bilgisini tüm okurlarla paylaşmak isterim. O yüzden böyle bir yönetmenin buna teşebbüs etmesi fikri çok anlamsız olmayacaktır. Yazının geri kalanı bir saptama ya da yazar açısından acıklı bir sanrıdan ibarettir ve Öteki Sinema olarak çok hassas olduğumuz din olgusuna hiçbir eleştiri getirme niyetinde değildir.

Hristiyanlık ve Müslümanlık temelde tek tanrı inancı etrafında şekillenen fakat uygulamada epey farklılıklar içeren ve en fazla rekabet halinde bulunan dinlerdir. İki dinin inananlarınca, diğeri hakkında geliştirilmiş pek çok ön yargı ve yanlış anlama mevcuttur. Şu an ki uygarlığımız bu iki dine mensup insanların yarattığı rekabet ile şekillenmiştir bile diyebiliriz.

İş bu haldeyken ve son izlemem de anladığım ya da öyle olduğunu sandığım üzere aslında Thulsa Doom karakteri ile amaçlanan, İslam peygamberi Hz. Muhammed’in köktendinci bir Hristiyan bakışı ile karakterize edilmesidir! Çok şaşırmış ya da “hadi oradan!” demiş olabilirsiniz ama fikrimin kalanını da sizlerle paylaşmak istiyorum. Öncelikle söylemeliyim ki, yeni farkettiğim bu duruma rağmen Conan the Barbarian hala favori fantastik filmimdir. Tüm Bizanslıları ve Avrupalıları “kefere” sayıp hepsini işkence düşkünü, berbat insanlar olarak gösteren Tarkan ve Kara Murat serilerini de bu kusurlarına rağmen seviyoruz.

Öncelikle filmde ki Thulsa Doom ile Çizgi romanda ki arasında büyük bir fark vardır. Thulsa Doom, Conan çizgiromanlarında pek çok kez kahramanın karşısına çıkmış güçlü bir büyücüdür fakat asla filmdeki gibi bir karakter değildir. Bir Atlantis ve Hiborya çağı büyücüsüdür ve yüzü Ghost Rider’ınkine benzer. (Kuru kafadır yani…) Conan’ın çocukluğu ile belirleyici bir etkisi yoktur ve barbarla karşılaşmaları ve kapışmaları Conan’ın yetişkin dönemine denk gelir. Aslına bakarsanız Conan’ın yaratıcısı Robert E. Howard bu iblis büyücü karakteri Conan’dan ziyade diğer gözde barbarı Atlantis kralı Kull için yaratmıştır. Oradaki görevi de Conan çizgiromanlarında okuduğumuza denk düşer. Yani filmdeki Doom ile çizgi romandaki arasında isim benzerliği ve yılan tanrı Set’e tapınmaları (onun elçisi olmaları) dışında bir benzerlik yoktur.

Şimdi gelelim Thulsa Doom ile İslam peygamberi Hz. Muhammed arasında  kurulmak istenen ilişkiye;

Conan the Barbarian’ın Thulsa Doom’u, kendini peygamber ilan etmiştir ve insanları kendisine katılmaya davet eder. İslamiyetin yayılımına benzer bir şekilde de bu çağrıya uymayanlara savaş açar. Bir peygamber olduğu halde ordusu vardır ve savaşa katılır. Hz. Muhammed’de ordusu olup savaşa katılan tek peygamberdir. Batılı kaynaklarda Hz. Muhammed için, “kılıç peygamberi” kılıçlı peygamber” gibi benzetmeler sıklıkla kullanılmıştır. Doom kılıca  ve itaat ettirme gücüne hayrandır ve ömrünü de çeliğin (kılıcın) sırrını bulmaya adamıştır. Özellikle güçlü ve zengin insanların çocuklarını müridi yapmakla ilgilenir.  Müslümanlığın ilk yıllarında da İslam çağrısına Mekke’nin ileri gelenleri değil ama onların çocukları katılmıştır ve Bedir, Uhud gibi savaşlarda kardeş kardeşe,  baba oğula karşı çatışmalar yaşanmıştır.Müritleri  tek tip beyaz kıyafetler giyer. Müslümanlar da kimliklerini belli etmek tek tip (genelde beyaz) giyinirlerdi. Ayrıca Conan, Thulsa Doom’u öldürüp intikam almak için tarikatının bulunduğu topraklara ilerlerken deve gibi Arap yarımadası hayvanları görünmektedir ki bu da nasıl bir etki hedeflendiği konusunda fikir verebilir.

Yukarıda sağdaki film karesinde ki gönderme de Conan’ı apaçık bir şekilde Hz. İsa şeklinde betimlemekte… Hristiyan inanışına göre peygamberliği kabul görmeyen Hz. Muhammed’in, Thulsa Doom olarak karakterize edildiği bir filmde sonunun Hz. İsa tasvirindeki Conan tarafından getirilmesi oldukça manidar değil mi…? Yine Doom tarikatının cinsellikle dolu ritüelleri de ortaçağ Hristiyan inanışının Hz. Muhammed ve Müslümanlığa getirdiği eleştirilere benzer… (Filmde Doom tarikatının kadınlara yaklaşımı, onları sadece kurban etmek  ve cinsel amaçlı kullanmak üzerine…)

Başka şeyler de var ama konuyu içerdiği hassasiyet sebebiyle daha fazla deşmek ve bunu yaparken de sinemadan uzaklaşıp siyaset ya da din alanına girmek istemiyorum ama saptama olacak kadar belirgin olmasa bile ciddi şüpheler içeren fikirlerimi paylaşmak istemedim.  Yanılma hakkımı sonuna kadar saklı tutuyorum.  Filmde ki ana fikri tamamen ıskalamış da olabilirim. Thulsa Doom ile belki de gerçekten genelin kabul ettiği gibi Amerika’da 80’lerde türemiş  “The People’s Temple” gibi tarikatlara ve Jim Jones gibi sahte peygamberlere bir eleştiri getirilmek istenmiştir.  Belki de sırf şu isim benzerliği üzerinden gönderme yapabilmek amacıyla Thulsa Doom rolü zenci bir aktöre verilmiştir: Jim Jones – James Earl Jones…

Din konusunda hassas olan, inançlı Hristiyan ya da Müslüman okurlarımız için de bir not ekleyeyim.  Eğer filmde gerçekten de bir peygamber için böyle bir  olumsuzluk  var ise ben sadece bunu fark edip yazıya döken kişiyim.  Dinle ilgili olumlu ya da olumsuz herhangi bir duyguyu savunuyor ya da eleştiriyor değilim. Burada yapmaya çalıştığım şey polemik yaratmak değil, sinemaya olan “Öteki” yaklaşımımızı sürdürme amacıdır. Yazı, fikir içeren tüm yorumlara açıktır.   Saygılar, sevgiler…

Not: Aslında bu yazı asıl yazının epey eksiltilmiş ve özetlenmiş bir halidir ama öncelikle alacağı eleştirileri görmek istiyorum. Belki ileride o halini de eklerim.