Bildiğiniz üzere ülkemizde çizgi roman tarihi neredeyse Cumhuriyetimizin ilan tarihi kadar eski. Yaklaşık 80 yıldır onlarca türde yüzlerce çizgi roman gazetelerden aylık/haftalık mecmualara, çocuk dergilerinden yetişkin dergilerine kadar aklımıza gelebilecek bütün yazılı ve görsel basında macerasına devam etmiş. Özellikle bugün yaşı 35 ve üstünde olan çoğu kişi için çocukluğunun vazgeçilmezi, hayal dünyalarının gelişmesindeki tek sorumludur çizgi roman. İşte bu kişilerden birisi Levent Cantek. 1969 Ankara doğumlu. Bilkent Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler Lisans eğitimi alıp, Gazi ve Ankara Üniversitelerinde Gazetecilik yüksek lisans ve doktorası yapmış. Çizgi roman ve mizah ile ilgili çalışmalarıyla tanınıyor. Kültür tarihi ile ilgili çalışmalar yapıyor.
Yazdığı kitapları: Türkiye’de Çizgi Roman (İletişim Yayınları, 1996/2002), Markopaşa, Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi (İletişim Yayınları, 2001), Karaoğlan, Erotik ve Milliyetçi Bir İkon (Oğlak-Maceraperest, 2003), Çizgili Hayat Kılavuzu (der. İletişim Yayınları, 2002/2004), Çizgili Kenar Notları (der. İletişim Yayınları, 2007), Cumhuriyetin Büluğ Çağı (İletişim Yayınları, 2008)
Bu yazıda ilk kitabı olan Türkiye’de Çizgi Roman ve ilk baskısı 2002 yılında yapılan Çizgili Hayat Kılavuzu‘nu kısaca tanıtmaya çalışacağız.
Türkiye’de Çizgi Roman (1996-2002)
İlk baskısı 1996’da yapılmış olan kitap İletişim Yayınları‘ndan çıkmıştır. Bütün dünyada yaygın olan Çizgi Roman’ın öncelikle popüler kültür içindeki yeri, başlangıcı, gelişimi ve harf devriminin hemen ardından Latin alfabesine geçişimizle birlikte 30’lu yıllarda Türkiye’ye gelişi ile başlangıç yapıyoruz.
Bu dönemde çocuk dergilerinin öncülüğü, gazetelerde bantların yayınlanması, Türk okuyuculara Çizgi Romanı sevdiren Ülkü Yayınevi, ilk çizerlerimiz, Baytekin’in (Flash Gordon) hikayesi ve 1001 Roman Dergisi bu dönemde anlatılanlar arasında.
40’lı yıllar Türkiye’de kopyacılık dünyada buhran ve savaş döneminin çizgi romana etkileri detaylıca anlatılmış.
50’li yıllar Çizgi Romanda patlama yaşanmasının hemen öncesi, Teksas – Tommiks’in Türkiye’ye gelişleri, 60’lı yıllar dünyada çizgi roman – yeni süper kahramanların ortaya çıkışı, 70’li yıllar Türkiye’de mizah dergilerinin patlaması ve son bölüm 80-95 arası Tükenişin Son 15 yılı olarak oldukça detaylı şekilde ele alınmış.
350 sayfalık bu mükemmel kitabı 1-2 paragraf ile anlatmak tabi ki mümkün değil. Levent Cantek’in eski kaynaklardan ulaştığı ve bize aktardığı inanılmaz bilgiler ve yanında sunduğu görseller kitabı bir solukta okumamıza vesile oluyor.
Çizgili Hayat Kılavuzu
(Kahramanlar, Dergiler ve Türler, 2002)
Levent Cantek bu kitabında Türkiye’de yayımlanan çizgi romanlar üzerinde odaklanan yazılardan bir derleme yapmış. Önsözde belirttiği üzere çizgi romana delicesine gönül verenler tartışmalarını, görüş alışverişlerini email üzerinden yürüteceğine bir kitapta paylaşsın istemiş. Akademist olmayan, ilk yazıları bu kitap içerisinde yayımlanacak olan oldukça kalabalık amatör yazarların bir eseri bu kitap. Ana hatları ile bölümleri;
0. Türkiye’de Çizgi Roman’ın Umumi Macerası
1. Kağıttan Cengaverler Ve Beyaz Perde Serüvenleri
2. Puxa Vida
3. Frankofonlar
4. Süper Kahramanlar
5.Korkunun Kareleri
6. Bizim Mahallenin Çocukları
7. Uzaktaki Güneş
8. Vesaire
Bu bölümlerin altında birçok farklı ama harika onlarca yazı toplanmış, görsel öğelerle süslenmiş bir şekilde okuyuculara sunuluyor. Sitemizin yazarlarından Can Yalçınkaya’nın da Grafik Roman başlığı altında Maskesiz İntikamcı: Punisher isimli bir yazısı mevcut. Kitaba katkıda bulunan bütün arkadaşların yazıları gerçekten çok güzel ve birbirinden değerli. Yaklaşık 500 sayfalık harika bir çizgi roman bilgi hazinesi desek doğru olur.
Yukarıdaki iki kitabı bize kazandırdığı için Levent Cantek’e ve katkıda bulunun diğer arkadaşlara ne kadar teşekkür etsek az. Şimdi içinde bulunduğumuz internet döneminde bu tip yerli/yabancı bilgilere ulaşmak artık çok çok kolay. Ancak kitapların hazırlanma dönemleri düşünüldüğünde bilhassa Türkiye’de Çizgi Roman (1986-1993) için Levent Cantek’in ne derece uğraştığını anlayabiliriz.
