Dunkirk: Başyapıt mı Yoksa Alelade Bir Film mi?

Sinemanın son yıllardaki popüler yönetmenlerinden Christopher Nolan’ın yeni filmi Dunkirk, büyük bir beklentiyle birlikte vizyondaki yerini aldı. Tabii, yönetmenin daha önceki işlerine göz attığımızda Dunkirk için heyecan duymak kaçınılmaz bir süreç halini alıyor. Gelgelim film, izleyenleri ikiye bölmüş durumda. Başyapıt olduğunu da savunan var, alelade bir film olduğunu da! Peki, Dunkirk nasıl bir film? Gelin hep birlikte inceleyelim.

Öncelikle yiğidi öldürmeden hakkını vermek gerekir. Dunkirk, hiç de öyle sıradan bir film değil. Herkesin de üzerinde mutabık olacağı şekilde film, adeta görsel bir şöleni huzurlarımıza getiriyor.  Burada Nolan’ın yönetmenlik becerisine şapka çıkarmak gerekir. Çünkü başarılı sinemacı, abartısız bir tabirle; biçimsel bir başyapıtı huzurlarımıza getiriyor. Temponun bir an olsun düşmediği, müziklerle harikulade bir şekilde desteklenen bu anlatı, kuşkusuz ki izleyenleri filme bağlayan yegâne husus.

Dunkirk’i başarılı olarak addetmemize olanak sağlayan durumlardan ilki realitenin son raddede hissedildiği savaş sekansları. Açıkçası Nolan, izleyenlerine eşsiz bir tecrübe yaşatmayı vadediyor. Çünkü Dunkirk sahilinde yaşanan hadiseler, herkesi içine çekme potansiyeli taşıyan muazzam bir gerçekliğin eseri. Bu durum hem filmin akıcılığına pozitif katkı sağlıyor hem de Dunkirk’i savaş filmlerinin içerisinde özel bir yere koymamıza olanak sağlıyor.

Filmin bir diğer artısı ise müzikler. Hans Zimmer imzalı çalışmalar, filmin her bir anında izleyicisine eşlik ediyor ve gerilimi doruk noktasına çıkarmak için çaba sarf ediyor. Açıkçası Nolan’ın bunda fazlasıyla başarılı olduğunu da söyleyebiliriz. Hatta müziklerin, Tom Hardy’den, Mark Rylance’dan bile daha başrol kalibresinde olduğu aşikâr. Evet, yer yer müziklerin fazlalığı kulak tırmalayacak seviyeye gelebiliyor ancak senaryo zaafının da bu şekilde giderilmeye çalıştığı açık bir şekilde ortada. Nitekim müziklerin bu denli fazla kullanmasından, ben bir izleyici olarak şikâyetçi değilim. Çünkü Dunkirk, bir içerik filminden ziyade tekniğe önem veren biçimsel bir örnek. Bu da görüntüden, müziğe kadar kullanılan her bir detayı, olduğundan daha önemli bir haleti ruhiye içerisine yerleştiriyor.

Nolan’ın Interstellar’da da birlikte çalıştığı görüntü yönetmeni Hoyte van Hoytema ise filmin bir diğer artısı. Nitekim savaş sahnelerindeki görselliğin, olabilecek en dokunaklı şekilde izleyiciye aks ettirilmesi filmi “Sinemasal bir haz” olarak değerlendirmemizin önünü açıyor. Bu da, görüntünün büyüsüne kendimizi teslim etmemize fırsat tanıyor ve harikulade bir mühendisliği tecrübe etmemize olanak sağlayan en önemli husus olarak beliriyor.

Evet, Dunkirk ile ilgili övgü dolu sözler sarf ettikten sonra gelelim filmin negatif taraflarına. Esasen Christopher Nolan filmlerinde zayıf bir taraf bulmak, çoğu zaman imkânsıza yakın bir durumdur. Ne var ki Dunkirk, yönetmenin eleştirilmeye en açık filmi.  Ancak öncelikle şurada anlaşalım. Eğer ki Dunkirk, herhangi bir yönetmenin ilk filmi yahut tanınmamış bir ismin zirve projesi olarak piyasaya çıksa, şu an film yere göğe sığdırılamıyordu. Bu yüzden filmin en büyük handikabının Nolan’ın markalaşmış ismi olduğunu söyleyebiliriz. Memento, Prestige, Inception, Interstellar gibi başyapıtların altına imzasını atan bir isim, artık çıtayı öylesine yükseğe koydu ki, ne yapsa sevenlerine az gelecektir. Bu da filmden çıkan herkesin, “Ya Nolan daha iyisini yapardı” söyleminin refleks olarak dile getirilmesine fırsat tanıyor.

En başta şunu söylemekte yarar var. Dunkirk, bir senaryo harikası değil. Hatta ortada dolanan net bir senaryo olduğunu dile getirmek dahi zor. Nedir Christopher Nolan ismini markalaştıran husus? İzleyenlerinin önüne akıl bulmacası şeklinde sunduğu senaryolar değil mi? İşte Dunkirk’in özelinde, o senaryo mühendisliğinin yerinde yeller esiyor. Bu da nasıl bir film ile karşılaşacağını az çok tahmin eden izleyiciyi ters köşeye yatıran husus olarak öne çıkıyor. Ancak işin özü de bu. Nolan, savaş sahnelerinin inandırıcılığına ve görsel doyuruculuğuna eğileyim derken, senaryoyu ikinci hatta üçüncü plana atmış. Bu durum ne yazık ki yer yer izleyicinin yaşayabileceği odaklanma problemini gün yüzüne çıkarıyor.

Senaryoya ek olarak söylenmesi elzem olan konu ise, karakterlere gereken özenin hiç mi hiç gösterilmemiş oluşu. Bırakın herhangi bir karakterle bağ kurmayı, film bittikten sonra kimin ne için Dunkirk’te olduğunu dahi hatırlamakta güçlük çekebilirsiniz.  Evet, Nolan’ın yarattığı dünyada belki karakterlerle birebir bağlantı kurmamıza gerek yok; çünkü önemli olan savaşın vurucu atmosferi. Ancak bu da beraberinde yaşanan dokunaklı hadiselerde, duygunun izleyiciye aktarılmasının önüne geçiyor.

Duygunun izleyiciye geçmemesindeki diğer önemli husus ise, üç farklı hikâyenin paralel bir şekilde ele alınması. İlk bakışta dinamik bir kurgunun, filmin temposuna pozitif katkı sağladığı hissiyatına kapılabilirsiniz. Ancak Nolan film boyunca vitesi öylesine yüksek bir noktada konumluyor ki, bu da bir noktadan sonra filmin yorucu bir hal almasına neden oluyor. Keza bir yandan dur durak bilmeyen müzikler, bir yandan da dinamik kurgu derken, izleyicinin Dunkirk sahilinde oradan oraya sürüklenmesi kaçınılmaz bir süreç olarak karşımıza çıkıyor.

Dunkirk, belki Christopher Nolan’ın en iyi filmi değil ancak vurucu savaş sekanslarıyla birlikte izlenmeyi fazlasıyla hak eden bir iş. Senaryo ve kurguda vuku bulan zaafları bir kenara koyduğumuzda, teknik anlamda bir başyapıt ile karşı karşıya olduğumuzu söyleyebiliriz. Keza filmi izlerken adrenalin seviyenizin anbean yükseldiğini hissedecek ve bu dinamik tempodan yorulsanız dahi Nolan’ın çizdiği etkileyici savaş portresine hayran gözlerle bakmaktan kendinizi alamayacaksınız. En başa dönecek olursak Dunkirk, hiç de öyle alelade bir film değil. Naçizane tavsiyem, Nolan isminin yönetmen koltuğunda oturduğunu unutmaya çalışın ve karşınızdaki savaş filminin büyüsüne eşlik edin; pişman olmayacaksınız!