Sinema sanatının vazgeçilmezi olan felaket teması çok farklı formatlarda yer almış. Kuşkusuz felaket filmleri ile ilgili bir dosyaya başladığım zaman işin içinden çıkmak kolay olmadı. Çünkü kategorize etmek ve alt başlıklara ayırmak kaçınılmaz oldu. Zaman zaman kısıtladığını düşündüğüm için pek taraftarı olmasam da kategorize etmenin veya en azından alt başlıklara ayırmanın anlatmak için en düzgün yöntem olduğunu düşünüyorum.
Genellikle felaket filmlerinin ne olduğunu ele alırken karşımıza formuller çıkıyor. Bu formüller, filmlerin yapıldıkları yıllara göre değişiklik gösterse de özellikle de Hollywood bunları zamanına uydurmasını biliyor. Bu durumu karıştıran noktalardan birisi. Farklı felaketler olduğu için filmleri bu şekilde bölerek incelemenin daha iyi bir yöntem olacağını düşündüm.
Mesela bir dönem uçaklar üzerine yapılan filmler ya da böceklerin istilası üzerine yapılan filmler hep kendi kategorilerini oluşturmuş. Kasırgaların gündemde olması birçok kasırga filmini ekrana getirmiş. Dünyaya yaklaşan meteor konsepti de zaman zaman yeniden gündeme geliyor. Bu konular içerisinde her dönemde kendine yer bulan felaket sanırım “deprem” filmleri. 70’li yılların aksine son 10 yılda farklı felaketlerin bir arada olduğu felaket zincirleri yanı sıra küresel ısınmaya paralel gelişmelerin yer aldığı filmler ön planda. Görsel efektlerin gelişmesi bundan 20 yıl önce ekranda göremeyeceğimiz birçok senaryonun çok daha detaylı halde bize ulaşmasına da yardım ediyor.
Ancak depremi tetikleyen meteorun sebep olduğu büyük yangın veya küresel ısınma sonucu oluşan büyük dalgaların daha sonra buzul çağını getirdiği the day after tomorrow gibi filmleri, felaketler zinciri kategorisinde ele almak daha doğru olacak gibi.
“Felaket fimleri” kavramı da bazı insanlara göre değişebiliyor. Mesela bazı insanlar nükleer savaş sonrası filmleri bu başlık altında ele almıyorlar. Benim amacım alt alta farklı temalara ayırırken aslında Felaket Film etiketini genişletmek ve biraz da beyin jimnastiği yapmak.
Felaket Üstüne Zincirleme Felaket ve Dünyanın Sonu
Aslında aşağıda örnek vereceklerimizin hepsi bu alana giriyor. Özellikle hepsi bir arada gibi bir paket almak istiyorsanız size 2 film önermek isterim: The day after Tomorrow ve Schorcher. Bu filmlerin en zayıf yanı, o kadar çok ve farklı doğal afetler vuku buluyor ki, baba ve kurtarması gerektiği kızının hikayesi felaketlerin önüne geçebiliyor. Son yıllarda küresel ısınma ve donan dünyamız senaryosu pek popüler.
Bunlar dışında pek çok film dünyanın sonunu ele aldığı için deprem, su baskını, alevler ve insanların bencilleşmesi konularının bir arada işlendiği Knowing gibi filmler veya yeniden çekilen The day the Earth stand still gibi filmleri bu kategori içerisinde ele alabiliriz.
Sallanan Dünyamız Dipten Gelen Tehlike: Deprem Filmleri
Bu tarz filmlerin en önemlisi kuşkusuz Charlton Heston’ın başrolünü oynadığı “Earthquake” filmidir. Dünyada bu kadar deprem olurken neden hepsi Los Angeles’ta olur, o da Hollywood’un klişesidir.
Canavarların, Yaratıkların, Hayvanların ve Böceklerin İstilası
Bu felaket film kategorisi nevi şahsına münhasırdır. Diğer kategorilere benzemediği gibi çoğu filmi bilim kurgu kategorisinde de incelememiz gerekiyor. Dev karıncalar ve örümceklerin kentinizi istila etmesinden daha büyük bir felaket ne olabilir ki? Godzilla gibi uzaklardan gelen dev yaratıklar, dinazorlar da bu kategori içerisinde ele alınmalıdır kanımca. Kimin için sokak arasında yürüyen Godzilla bir felaket değildir?
Çok fazla film olduğu için burada istila eden yaratık, haşerat veya hayvanların bütün bir şehre veya dünyaya tehdit içermesini baz almamız gerekli. Kiralık katil modundaki bir yaratığın felaket filmi kategorisinde ele alınmasını mantıklı bulmuyorum.
Beni Yak Kendini Yak Kuleleri Yak: Yangın Filmleri
Bu kategori içine itfaiyecilerin bulunduğu bütün filmler girebilir. Bunun yanında kentin orta yerinde peydahlanan volkan gibi durumlar da yangın filmleri içinde ele alınmalıdır.
Su Gelir Güldür Güldür: Baraj, Gemi ve Dev Dalga
Titanik bu konuda yaşanmış bir felaket olmakla birlikte “Poseidon Adventure” filmini bu türün başyapıtı sayıyorum. Baraj çatlakları, devrilen gemiler ve kenti yutan “tsunami” konusu oldukça çok filmde kullanılmış.
Ya Çarparsa: Meteorlar
Bu filmler için referans olarak hep Tenten’in Esrarengiz Yıldız macerasını alırım. Dünyamıza çarpacak bir meteor bilinen en eski felaket senaryolarından bir tanesidir. Bugüne bugün Bruce Willis ağabeyimizin en az 2 meteor leşi vardır.
Uçak, Panik ve Türbulans
Lost öncesi ve Lost sonrası diyebileceğimiz bir felaket filmi türü. Lost dizisinden sonra “aman uçak düşse de bizde bir adaya düşüp kendimizi maceradan maceraya versek” mantığı 2000’li yıllara damgasını vursa da, 70’li yıllarda ve 11 eylül sonrası uçak konusu zaman zaman uçak korsanları ile pekiştirilerek kullanılmıştır.
Kötü Hava Koşulları ve Fırtına Filmleri
Bence bu filmlerin ilki Oz büyücüsü‘dür. O filmi de Pink Floyd‘un The Dark Side of the the Moon’u eşliğinde izlemek gerekiyor. Fırtına filmleri son dönemde oldukça artan bir sayıya sahip. Amerika’da olan her büyük kasırgadan sonra o kasırgayı anlatan bir film çıkıyor galiba… Ayrıca kafamda soru işareti bıraka durumlardan birisi de acaba buzul durmunun bu konuya girip girmeyeceği. O yüzden felaket zincirlemeleri ile oldukça yoğun ilişki içerisindedir.
- Twister
Virüsler ve Zombiler
Bu konu korku filmi ve bilim kurgu filmler kategorisinde yer alırken bence virüslerinde bir felaket senaryosu olduğunu unutmamak gerekli. Mesela Resident Evil filminin yan kategorisi olarak eklenebilir ancak Walking dead ve Yaşayan ölüler konsepti bence felaket filmi içerisinde de ele alınmalıdır. Ayrıca yanlız adam filmleri de bu konu ile paraleldir.
Nükleer Savaş Sonrası: Yanlız Adamlar, Maymunlar ve Mutantlar
Tartışmaya açık noktalardan bir tanesi. Ben post apokaliptik filmleri felaket filmleri kategorisi içerisinde de ele almaktan yanayım. Mesela Mad Max veya Maymunlar gezegeni serileri yaşanan bir felaketi anlatmasa bile, olmuş ve dünyayı değiştirmiş bir felaketi ele alırlar. Keza I Legend gibi filmler yine nükleer bir felaket veya bir virüsün insanlığı ne hale getirdiğini ele almaktadır. Bu yüzden bu filmler ele alınırken alt kategorilerinde felaket film etiket eklenmelidir. The Day After filmi ise bire bir nükleer felaketi anlatan bir yapımdır.
Uzaylı İstilası
Aslında dünyanın yok olmasına sebep verecek bir durum var. Ancak ben bu konuyu Bilim kurgu filmi içerisinde ele almayı yeğliyorum. Ancak uzaylıların sebep olduğu virüs, felaket ve sorunların merkeze alınıp işlendiği filmler Felaket kategorisine girebilir. Diğer nokta bana daha askeri bir durum olarak geliyor veya şu şekilde bağlayalım merkezine felaketi almamış bir filmin yine de içeriğine felaket filmi yapısını taşıyabilir. Kategorize ederken bir etiket olarak ekelenebilir ama mesela Los Angeles’a saldıran uzaylılar veya Visitors olayı bir felaket midir? Benim için herşeyden önce askeri bir durumdur. Eğer filmde bu istilayı yaparken bir virus kulalnılıyorsa veya depremler yapılıyrosa bu sayfa içerisinde yer almalıdır.
Mekanik Felaketler
Bu kategori içerisine uçak ve gemi kazalarını alacak bir alt veya üst kategori olarak düşünülebilinir. Cassandra Crossing gibi bir yere konuşlandıramayacağımız filmler için de ana kategori olarak kullanabiliriz.
Yeşilçam’da Felaket Filmleri
Son dönem örneği olarak Küçük Kıyamet‘i ve Kadir İnanır’la Türkan Şoray’ın birlikte oynadığı Deprem filmini örnek olarak verebiliriz.
Not: Eski yazıma göre kategorileri daha çok genişlettim.
Not 2: Kafama yatan eleştirelere / önerilere göre yazıyı genişletebilirim veya değişiklikler yapabilirim. O yüzden yorumlarınızı bekliyorum.
Budur Tolga, resimler tamamdır :)
Katil arıların istilası vardı, zaten çocukluğumda tırstığım bir hayvan olan arıdan daha da korkmama neden olmuştu. TRT verirdi sürekli. Hatırlıyorum katil arıları seyrederken Kumburgaz’da helikopter böceği istilası oldu hakikaten bütün bir gök yüzü helikopter böceğiyle kaplanmıştı ben daha da tırsmıştım.
Bir de aynı formatta katil karıncalar vardı ama o o kadar başarılı değildi bence. karınca lan bas geç işte ne uğraşıyosun kardeşim.
Yangın temalı felaket filmlerinin belki de en güzeli “The Towering Inferno”dur. Gökdelende Yangın diye çevirmişlerdi adını. Afişini de eklemişsiniz, elinize sağlık. Fobilerime, yanarak ölmeyi de eklemiştim bu film sayesinde:)))
Towering Inferno ile ilgili filmi seyrettiğim yıllarda edindiğim bir trivia: Filmin Cast’ı tamamen mavi gözlü aktörlerden oluşuyor.
Bu filmi seneler evvel babamla TRT’de seyretmiş amma heyecanlanmıştık!
Dikkat spoiler!: Helikopter tam çatıya inmek için yaklaştığında meydana gelen patlama aracı küle çevirip tüm yaşam umutlarını suya düşünce rahmetli babam; “Kurtulamıyacaaazz!” diye çığlığı basmıştı.
Uzaylı istilası konulu filmleri Felaket Fimleri kategorisine sokabilirmiyiz? Çünkü bir kısım insanlar uzaydan başımıza kötü birşey gelecek korkusuyla yaşıyor. Teknolojik açıdan insandan üstün olan varlıkların günün birinde dünyayı ele geçirecekleri üzerine yazılmış tez niteliğinde filmler var. Signs, Dünyalar Savaşı, İstila gibi son dönem uzaylı istilası filmi gibi etkileyici filmlerin yanında çocukluğumdan hatırımda kalan ve TRT1 de dizi film halinde verilen Visitors, halen daha kerkenkele gördüğümde kovalama içgüdümün sebebidir :)
Bilmem hatırlarmısınız TRT’de “Teleferik” diye bir dizi oynamıştı çok eskiden. Teleferikte güçlü bir tipi/fırtına yüzünden mahsur kalan insanları anlatıyordu. Fırtına filmlerine örnek verebiliriz sanırım.
bahsettiğiniz uçaklı filmin adı “Airport 77”.
http://www.imdb.com/title/tt0075648/
Merhaba
Aslında biz Türkçede felaket filmleri dediğimiz için ingilizce doğal afetler diye cevrilebilecek disaster ile kavram celiskisi yaratabilecek bir durum olusuyor. Ote yandan bu konu tabiki kendi alt kategorilerine veya birlikte olusturdugu sentezlere de sebebiyet verebiliyor.
Uzaylıların istilasını doğal bir felaket olarak görmedigim icin acikcasi felakte film icerisinde incelemek ne kadar dogrudur bilemem. Ancak kesinlikle uzayli istilalari icerisinde felaket filmlerinden ogeler tasirlar. Mesela Invasion dizisi bence feleket filmi kategorisinde olmali
Canavarli yaratikliya katiliyorum:
Godzilla, King kong, Jaws, creature from black lagoon hem korku hemde felaket filmi icinde incelenebilinir.
Tabi bir gercek daha var bu yazim bir deneme ve gelen her detay isi dallandirip budaklandiracaktir zaten en guzel yonu de o. Tesekkurler
Peki ya bir otobüste geçen bir felaket filmi?
Big Bus (1976) – http://www.imdb.com/title/tt0074205/
the perfect storm – wolfgang petersen.
bu filmi de ekleyebilirsin listeye.:)