- Bu yazıda sizlere tanıtmak istediğim film: Kurşun Memed. Yapımcılığını İrfan Atasoy’un yaptığı Kurşun Memed’in senaristi ve yönetmeni Melih Gülgen. Yönetmenliğe 1968 yılında Yılmaz Atadeniz ile çevirdiği Kafkas Kartalı filmi ile başlayan Melih Gülgen, kurgu konusundaki eksiğini bir süre Yılmaz Atadeniz ile çalışarak giderir ve 70’li yıllarda kendi filmlerini çekmeye başlar.
Genelde avantür filmler çeken Gülgen, Cemil(1975), Adalet(1977) ve Cemil Dönüyor(1977) filmleri ile politik görüşlerini filmlerine aktarmaya başlar. 80’li yıllarda arabesk filmlere yönelir. 1990 yılında çektiği Tatar Ramazan ve 1992 yılında çektiği devam filmi Tatar Ramazan Sürgünde en bilinen filmleri olduğu gibi, en son sinema filmidir.
Kurşun Memed’in başrollerinde Yılmaz Köksal, Feri Cansel ve Turgut Özatay var. 1960’lı yılların sonunda avantür filmlerde yardımcı rollerde oynamakta olan Yılmaz Köksal 1970 yılında Çetin İnanç’ın çektiği Çeko filminde başrol oynayarak bir anda aranan bir oyuncu haline gelir. Dövüş sahnelerindeki ustalığının yanı sıra akrobatik hareketler ve ata binme konusundaki yeteneği ile (bu konuda yeni bir standart getiren Cüneyt Arkın kadar olmasa bile) hatırı sayılır bir aksiyon oyuncusu olur. Genelde ciddiyetsiz, pasaklı, çirkin ama sevimli, içkiye ve kadına düşkün anti-kahramanlara hayat veren Köksal, Çeko filminden sonra neredeyse kafasına yapışan gambler şapkası ile bir sürü avantür filmde oynar: Kurşunla Selamlarım (1971), Zehir Hafiye(1971), Önce Sev Sonra Vur(1971), Asılana Kadar Yaşayacaksın (1972), Cesurlar(1972) ve şimdi tanıtacağımız Kurşun Memed bunlardan sadece birkaçıdır.
Efendim filmimizin konusu şöyle: Kurşun Memed adlı kiralık katil bir trafik kazasında ölür. Kurşun Memed’e çarparak ölümüne neden olan kişi (Behçet Nacar) görünürde kendi halinde biridir. Kurşun Memed’in hiç yanından ayırmadığı upuzun çantasında dürbünlü silahı vardır. Polis müdürü bu silahtan “Lupara” olarak bahsediyor ama Lupara, benim bildiğim kadarıyla çoğunlukla namlusu kısaltılarak kullanılan çifte tarzı bir silah. Memed’in silahıysa dürbünlü, pompalı ve devasa bir alev gizleyene sahip tuhaf bir “Yeşilçam imalatı”. Her neyse, Memed’in üstünden bir de telgraf çıkıyor. Memed’i kiralayanlar onu bir pansiyona çağırıyor. Polis hafiyesi (Nihat Ziyalan) şüpheli kazayı araştırmaya başlıyor. Ölen kurşun Memed’in kardeşini Gavur Dağları’nda buluyor. Buluyor ama o da ne? Kurşun Memed’in kardeşinin adı da Kurşun Memed! Köpek öldüren içip pis pis ekmek geveleyen Memed aynı ağabeyi gibi nişancılıkta usta. Hafiye, Memed’e ağabeyinin silahını teslim edip şüpheli kazayı çözmek için ağabeyinin yerine geçmesini söylüyor. Öyle ya, ikiz olmamalarına rağmen görünüşleri aynı, ikisi de iyi atıcı ve hatta adları bile aynı, neden olmasın! Memed teklifi kabul ediyor ama endişeleri de yok değil:
“Tavşana kaç, tazıya tut! Yani beni yem olarak kullanacaksın”
Memed hemen arabasına atlayıp telgraftaki pansiyona gidiyor. Bir süre sonra Memed’i kiralayan kişi üç adamını gönderip onu aldırdıtıyor. Memed’i kiralayan kişi pis işlerle uğraşan Gary (Turgut Özatay) adlı zengin birisidir. Malikanesinde sevgilisi Betty (Feri Cansel) ile yaşayan Gary, son zamanlarda işlerini bozmak isteyen birileri olduğundan şüphelenmekte ve bu kişileri ortadan kaldırmak için Memed’den yardım istemektedir. Bu kişi Maske lakaplı gizemli birisidir. Bir suç örgütünü yöneten Maske’nin (Behçet Nacar) sürekli kılık değiştirdiği biliniyor. Maske Gary’yi ortadan kaldırıp örgütünü kendine katmak istemektedir. Bol dövüşler, uçuşan kurşunlar tabi ki Betty de dahil olmak üzere güzel kızlar falan derken Memed’in foyası ortaya çıkar: Kurşun Memed’in Kurşun Memed olmadığı, aslında Kurşun Memed olduğu anlaşılır! Bunu daha başka türlü nasıl alatabilirdim bilmiyorum! Bu arada Memed’i Maske’ye teslim ederek anlaşma yoluna gitmek isteyen Gary, Maske’nin adamları tarafından öldürülmek istenir. Betty’nin kızını elinde tutarak ona şantaj yapan Maske onu Gary’ye karşı köstebek olarak kullanmaktadır. Betty’ye yardım edip kızını kurtarmak isteyen Memed son çatışmasını Maske’ye karşı verecektir. Kurşun Memed, “Memed’in elinde uzun namlulu silah varmış hadi kabak gibi açıkta duralım da bizi vursun” mantığıyla hareket eden Maske’nin adamlarını ve Maske’yi temizler. Son çatışmada Memed’in silahı coşup uçaksavarlığa özenerek bir kaç kez göğü de delmeye teşebbüs eder. Eh artık maske ortadan kalktığına göre ortalığı biribirine katan Kurşun Memed’i de ortadan kaldırma vakti gelmiştir. Arabasından köpek öldüren almak isteyen Memed, silah çekeceğini zanneden bir polis memuru tarafından vurulur ve ölür. Ölürken Orhan Gencebay Çalar.
Kurşun Memed, on günlük sakalı, köpek öldürenin tıpasını dişiyle açıp tükürerek fırlatmasıyla ve çocuksu aldırmazlığıyla bence oturmuş bir karakter, Yılmaz Köksal’ın dış görünüşüyle uyuşuyor. Gary rolünde Turgut Özatay gayet iyi. Feri Cansel de onlarcasını oynadığı rolle gerkeni yapıyor. Anlamadığım konu Maske’nin çok az görünmesi. Filmin esas kötü adamı olan Behçet Nacar’ın rolü neredeyse final sahnesi ile sınırlı.
Kurşun Memed, Amerikan tarzı bir avantür olamaya çalışıyor. Gary’ler, Betty’ler, Linda’lar ve hatta San Francisco Sokakları’ndan fırlamış gibi görünen uzun favorili ve güneş gözlüklü polis hafiyemiz (Nihat Ziyalan) bu hissi çokça veriyor en azından. Filmdeki yabancı karakterlerin çokluğu filmi sansürden geçirmek için uygulanan bir yöntem de olabilir. (“Bakın bütün kötüler yabancı”). Hikayede bol bol mantık hatası var. Örneğin Memed’i kiralayanlar onu tanımıyorlar ama acaba Maske tarafından öldürüldüğünü de mi öğrenemiyor? Polis hafiyesiyle kolkola barları dolaşan Memed’in foyası neden bu kadar geç ortaya çıkıyor? Maske niye orijinal Kurşun Memed’i bizzat ezerek kendini şüpheli durumuna sokuyor? Gary, Memed’in Betty ile burnunun dibinde birlikte olduğunu neden anlamıyor? İpin ucu bir yerde kaçınca bu sorular uzayıp gidiyor.
Neyse ki filmin aksiyon yükü bu tutarsızlıkları bir miktar makyajlıyor.
Pek fazla ekstra tuhaflık barındırmayan Kurşun Memed, çok iyi olmasa da özellikle 70’li yılların ilk yarısında çevrilmiş avantürleri sevenlerin, “Yılmaz Atadeniz-İrfan Atasoy-Melih Gülgen” evrenine meraklı olanların severek izleyebileceği orta halli bir avantür.
Kurşun Memed’i aşağıdaki bağlantıdan izleyebilirsiniz: