Taqwacore: The Birth of Punk Islam (2009)

“Punk’ı tanımlamaya çalışmayı, İslamı tanımlamaya çalışmaktan vazgeçtiğim sıralarda bıraktım. Düşündüğünüz kadar birbirlerinden farklı değiller. İkisi de şahane doğruluk ve canlılık patlamalarıyla ortaya çıkmış ama buraya ulaşana kadar bir şeyleri – belki de dünyanın daha önce böylesine pozitif bir güç ve öfke görmediğini ve bir daha da asla görmeyeceğini bilmekten kaynaklanan enerjiyi – yitirmiş gibiler. Her ikisi de hainlerden ve iki yüzlülerden, fakat ayrıca sadakatleri yaratıcılıklarını sakatlayan gerçek inananlardan çekmişlerdir. Her ikisi de dışarıdan bakanlar tarafından birleşik, bütünleşik topluluklar gibi görünürler, fakat hiçbir şey gerçeklikten bu kadar uzak olmamıştır.

Devam edebilirim, ama en önemli benzerlik, yukarıda da belirttiğim gibi, punk gibi, İslam da bir bayraktır, nesneleri değil, fikirleri temsil eden açık bir sembol. Punk’ı da, İslam’ı da elinizle tutamazsınız. Öyleyse sizin istediğiniz anlamlar dışında ne anlama gelebilirler ki?” Michael Muhammad Knight

Bundan iki sene evvel, İstanbul’da kadim dostum Kerem Kamil Koç’un evinde hayattan, müzikten, edebiyattan bahsederken, Kerem bana “Taqwacores”u duyup duymadığımı sordu. Aklım başka bir yerlerdeydi. Yarım kulak anlattıklarını dinledim. Yazarının fotokopiyle çoğaltarak sattığı bir kitap, müslüman punk ve hardcore grupları, git gide bir karşı kültüre dönüşen bir akım gibi şeyler aklımda kalmış. Daha sonra, sanırım, bunları unuttum gitti.

Birkaç ay sonra Sidney’de bir kitapçıda Michael Muhammad Knight’ın iki kitabına rastladım. The Taqwacores ve Osama Van Halen. Hemen aklıma Kerem’in söyledikleri geldi, ve iki kitabı da hemen satın aldım. The Taqwacores, 11 Eylül sonrası Amerikalı Müslüman gençliğin Çavdar Tarlasında Çocuklar’ı olarak tanımlanıyor ve Buffalo, New York’ta aynı evde yaşayan bir grup müslüman punk gencin yaşantılarını anlatıyor. Ev sakinleri, alkol, sigara ve uyuşturucudan uzak duran, straight-edge ve sert mizaçlı Umar; tam bir punk gibi yaşayan, skinhead, Kerbela dövmeli Şii Amazing Ayyub; daima burka giyen riot grrrl Rabeya; seks, uyuşturucu, rock ‘n roll şiarını dibine kadar yaşayan İranlı sufi Jehangir ve onlara göre nispeten daha silik bir karakter olan anlatıcı Yusef’ten ibarettir. Ama onlar dışında eve gidip gelen bir o kadar da müslüman ve gayri-müslim renkli tip mevcuttur. Cuma günleri hep beraber, kimi zaman kadın imamlar tarafından yönetilen namazlar kılınır, akabinde çılgın punk partileri verilir; çatı tepelerinden elektro gitarla ezan melodisi çalınır. Olaylar, Jehangir’in “Khalifornia”dan gelen Taqwacore müzik grupları için düzenlediği bir konserle doruk noktasına ulaşır ve trajik/epik/komik bir şekilde sona erer.

Michael Muhammad Knight, İrlandalı Katolik bir kökenden gelmekte, fakat 16 yaşında, okuduğu Malcolm X otobiyografisi onun İslama yönelmesine yol açmış. 17 yaşında Pakistan’a, İslamabad’a giden Knight, burada Faisal Camiinde islami çalışmalarına devam etmiş. Fakat bir süre sonra anaakım İslamın kimi nitelikleri (kadınlara olan tavrı gibi) onu hayal kırıklığına uğratmış, ve Taqwacores romanını yazarak, kendi hayal ettiği gibi – sınırları, imamları, hiyerarşisi olmayan, herkesin kendi tanımladığı, yorumladığı bir İslami cemaat yaratmış. Her ne kadar bu kitap onun İslama veda etmek için yazdığı bir roman olsa da, kısa bir süre içinde onun hayal ettiği bu cemaat gerçek olmuş.

Allah bilinci/korkusu anlamına gelen Taqwa (yahut bizdeki imla şekliyle Takva) ile, Amerika çıkışlı müzik türü Hard Core’un birleşmesinden oluşan bir sözcük olan Taqwacore, aslında Knight’ın bu kitapta “uydurduğu” bir sözcük, fakat kitabın yayınlanmasının ardından yazar Amerika’nın çeşitli yerlerinden e-mail’ler almaya başlamış. Bu mail’lerden biri, kendisinin de bir taqwacore olduğunu, ve taqwacore gruplarıyla temasa geçmek istediğini söyleyen bir gençten gelmiş. Knight, cevap olarak, taqwacore diye bir şey olmadığını, kitapta anlatılanların kurmaca olduğunu söyleyince, genç adam “taqwacore gerçek, ben onu gerçek yapacağım” diye cevap vermiş. Gerçekten de kısa bir süre içinde taqwacore bir romanda bahsi geçen uydurma bir kavram olmaktan gerçek bir alt kültür olma sürecine girmiş. Amerika’nın değişik yerlerinden müslüman kökenleri olan gençle bir araya gelip müzik grupları kurmaya, Knight’ın romanında yarattığı kimi şarkıları ve kendi orijinal şarkılarını hayata geçirmeye başlamışlar.

Burada edebiyatın ve sözcüklerin neredeyse büyülü olan güçlerini görmemek mümkün değil. Bir yazarın hayalgücünde şekillenen bir sözcük – taqwacore – kabına sığmayıp gerçek dünyaya sızmaya karar veriyor adeta. Bir adlandırma/tanımlama pratiği daha önce var olmayan (ya da var olan, fakat hatları çok belirlenmemiş) bir fenomeni somutlaştırıyor. Taqwacore çok çekici, kulağı ve ruhu yakalama yetisi yüksek bir tanımlama – bu da önceden dağınık olan, birbirinden habersiz olan bir grup insanı bir araya getirmeye yarıyor. Tabii burada artık aşkın bir sözcük/işaret haline gelmiş olan “Punk”ın etkisi yadırganamaz. Çünkü punk, 70’lerden beri iliştiği her kavramı, müzikte, sinemada, edebiyatta, hangi medyada olursa olsun, “cool” etmeyi başarmış bir büyülü kelime: cyberpunk, splatterpunk, steampunk, gypsy punk, afropunk, punk cabaret… örnekler çoğaltılabilir. Tabii burada Knight’ı belki de doğrudan punk sözcüğünü kullanmadığı için (taqwapunk!) de takdir etmek gerekiyor, zira her ne kadar punk büyülü bir sözcük de olsa, bu birleşik ad yaratma pratiği de biraz eskimiş durumda. Knight, punk’la akraba olan Core’u kullanarak bir nevi yenilik getiriyor.

Geçtiğimiz iki sene taqwacore’un git gide artan bir popülarite yaşamasına tanıklık etti. Önce, 2009 yılında, Kanadalı yönetmen Omar Majeed’in belgeseli Taqwacore: The Birth of Punk Islam geldi. Akabinde, Eyad Zahra, Knight’ın romanını Taqwacores adıyla filme uyarladı. Tabii bu filmler, Knight ve taqwacore akımı, sürekli değişik akımlar arayışında olan hip, genç, sosyal medyanın gözünden kaçmadı. MTV gibi kanallar ve web siteleri taqwacore özel programları yapmaya, bu fenomen hakkında yazılar yazmaya başladılar.

Omar Majeed’in belgeselinden bahsetmek gerekirse, film bir taqwacore konserinden görüntülerle açılıyor. İronik bir şekilde “Müzik haramdır” ve “Anarchy in the UK” esintili “ABD’de Şeriat” gibi sözleri olan şarkılardan kesitler dinliyoruz. Daha sonra Knight, yukarıda verdiğimiz alıntıyı okuyor. Film, temel olarak iki farklı zamanda vuku bulmuş olayları belgeliyor. Bunların ilki, Michael Muhammad Knight’ın, taqwacore grupları Kominas, Al Thawra, Vote Hezbollah, Diacritical ve tamamen kadınlardan oluşan Secret Trial Five gruplarından elemanlarla, yeşile boyanmış ve üzerinde TAQWA yazan bir okul otobüsüyle turneye çıkmasını anlatıyor. Yol boyunca, çeşitli şehirlerde konserler veren grup daha sonra Islamic Society of North America (ISNA) toplantısına katılıyor ve bir konser veriyorlar. Fakat toplantı görevlileri ve polisler onları zorla sahneden indiriyorlar. Filmin ikinci yarısı ise, Kominas üyeleriyle Pakistan’da buluşan Michael Muhammed Knight’ın, Pakistan’ın müzik piyasasında bir devrim yapma çabaları ve bu esnada 17 yaşında gelmiş olduğu Pakistan’da, gençlik yıllarındaki ortodoks İslam anlayışıyla hesaplaşması belgeleniyor.

Belgesel, taqwacore’un genel felsefesini de özetler nitelikte. Turne esnasında, otobüsün basamaklarına serdikleri Amerikan bayrağını çiğneyen, Hizbullah tişörtleri giyen grup elemanları, benzer davranışları İslam dünyasına karşı da gösteriyorlar. Michael Muhammed Knight, her iki tarafa da ait olmadıklarını – iki tarafa da orta parmağı gösterdiklerini belirtiyor. Bu da aslında taqwacore’u, her ne kadar serbestçe tanımlanırsa tanımlansın, 11 Eylül sonrası Amerikasının yegane başarılı karşı kültürü olmaya aday kılıyor. 70’lerde İngiliz punklarının swastikayı rahatsız edici, hakim ideolojiyi ters yüz edici bir sembol gibi kullanmaları gibi, taqwacore akımı da Amerikan toplumunun “öcü” addettiği simgeleri sahiplenip şok etmeyi amaçlıyor. Ayrıca İslam dinince kutsal kabul edilen değerlere saldırıp onlara cephe almayı da ihmal etmiyorlar. Yine yakın zamanlı bir film olan Beijing Punk’ta da gördüğümüz gibi, punk baskının hakim olduğu kültürlerde gelişip serpiliyor.

Öte yandan, belgeseli izlerken gözüme çarpan bir nokta, Michael Muhammad Knight’ın tüm bunlara, İslama ve taqwacore’a karşı tavrı oldu. Knight, bir “dışarlıklı” olma psikolojisi sergiler görünüyor. Kominas elemanları, içki içip uyuşturucu kullanırken ve öğlen saatlerine kadar uyurken, Knight ömrü boyunca ağzına içki koymadığını söyleyip, “gerçek Pakistan’ı” deneyimlemek istediğini anlatıyor. Bir Şii ayinine gidip, kendi göğsünü herkesten daha çok tokatlıyor. Orijinal olarak ait olmadığı bir kültüre ait olmak için elinden gelen çabayı gösteriyor. Elbette, kendisi de bu durumun farkında olmalı ki, son kitaplarından Osama Van Halen da kendi durumuna ironik ve alaycı bir yaklaşım getiriyor.

Netice itibariyle, Taqwacore ilginç ve yolunu daha yeni yeni çizmeye başlamış, potansiyellere açık bir akım. Tabii, her şeyin korkunç bir hızla tüketildiği bir çağda olmamızdan kelli bu potansiyelleri yerine getirmeden tükenip gitme ihtimali de var. Taqwacore: The Birth of Punk Islam bu akımın perde arkasına bir giriş niteliği taşıması açısından önemli bir yapım.