Memduh Ün’ün 1965 yılında çektiği ”Halk Çocuğu” filminin mahkeme sahnesinde, Ayhan Işık hâkimden bir ricada bulunur. Hâkim, Işık’ı kırmaz ve kalemini yere ”düşürür”. Tam bu esnada Ayhan Işık mahkeme boyunca kendini delilikle itham eden Sadettin Erbil’e (Dublaj rejisörü, Mehmet Ali Erbil’in babası usta sanatçı) bir yumruk savurur. Erbil, hâkime ”Bana vurdu, şikâyetçiyim” dese de, hâkim olayı görmediğini söyler. Bu sahnede hâkimi oynayan Natuk Baytan, sinemamızda aynı Erbil’in yediği gibi yumruk yemiş ve son karar mercii seyirci tarafından ”görülmemiştir”.
Öteki Sinema için yazan: Oğulcan Çomak
Muhsin Ertuğrul’un açtığı yolun ”ayrı bir şeridinde” ilerleyen Lütfi Akad, Metin Erksan, Atıf Yılmaz, Osman Seden, Halit Refiğ, Ertem Eğilmez, Memduh Ün, Yılmaz Güney, Zeki Ökten, Tunç Başaran, Ali Özgentürk, Şerif Gören gibi şahsına münhasır isimler sinemamıza nitelikli filmler kazandırmış ve itibar gösterilen yönetmenler olmuşlardır. Bu yönetmenlerin filmleri gerek ülkemizde gerek yurtdışında zevkle izlenmiştir. Başka bir şeritte ise, Nejat Saydam, Orhan Aksoy, Ertem Göreç, Temel Gürsu, Fevzi Tuna, Orhan Elmas, Mehmet Dinler, Erdoğan Tokatlı, Natuk Baytan, Yılmaz Atadeniz, Remzi Jöntürk, Melih Gülgen, Çetin İnanç ve ismini hatırlayamadığımız sayısız yönetmen sessizce, ağır ağır ilerlemiştir. Kimisi süslü melodramlar çektiği için kaale alınmamış, kimisi filmlerindeki özensizlik nedeniyle ciddi yönde eleştirilmiştir. Eleştiriler ekseriyetle kabul edilebilir, ama unutulmaması gereken bir şey vardır: Vefa örneği gösteren yönetmenlerimiz.
Eskişehirli Doktor Cüneyt Arkın kariyerine Gurbet Kuşları filmiyle başlamış, zamanla ”kas gücünün” farkına vararak tarihi karakterlere can vermiştir. Battal Gazi (ilk film hariç) ve Kara Murat serisinde, Yalnız Adam, Hınç, İki Cambaz gibi çeşitli filmlerde Natuk Baytan ile çalışmıştır. Yeşilçam melodramlarında, romantik filmlerinde jön kız ve jön erkek dışında genellikle kötü anne-baba, esas kötü adam, fettan kız gibi karakterler görürüz. Cüneyt Arkın’ın başrolde olduğu bu tür filmlerde karakterler hemen hemen aynı doğrultudadır. Maalesef ”erkek” orijinli bir hikâyede jön kız önem teşkil etmez. Bu husus yalnızca tarihi filmler için geçerli değildir, Arkın’ın oynadığı mafya filmlerinde de maksat racon kesmektir ve kadınlar karton kalmaya mahkumdur. Kadınları bu tür filmlerde işlevsiz kılmak ataerkil toplumumuzda – ne acıdır ki-kanıksanmıştır. Demek ki şimdi sıra kötü adamlardadır. Bilal İnci, Erol Taş, Turgut Özatay, Hikmet Taşdemir, Kazım Kartal, Kenan Pars, Yıldırım Gencer gibi sanatçılar bu boşluğu rahatlıkla doldurabilir. Hepsinin fiziği kötü adamlık için biçilmiş kaftandır. Yeri gelmişken ilk paragrafta yumruk yiyen büyük sanatçı Sadettin Erbil’e saygıda bulunalım. Erbil, yukarıda dillendirdiğimiz isimleri -çoğunlukla- seslendiren dublaj sanatçısıdır. İlginç fiziksel özelliklerini muhteşem bir sesle harmanlayan kötü adamlar artık Cüneyt Arkın’ın karşısında yer almaya hazırdır.
Kemâl Sunal kesinlikle ”halka malolmuş” sözüne en çok yakışan isimdir. Her kesimden insanın sevdiği, akla karayı bir araya getiren bir arabulucudur Kemâl Sunal. Tatlı Dillim, Canım Kardeşim gibi önemli filmlerle başladığı kariyerinde doruk noktası şüphesiz Hababam Sınıfıdır. Ertem Eğilmez’in keşfidir Sunal. Eğilmez, Sunal’ı senetlerle Arzu Film’e bağlamıştır. Sunal da oldukça yüksek meblağlar teklif edilmesine rağmen, Arzu Film’deki herkes gibi ”aylık” ile çalışmıştır. Şaşkın Damat ve Hanzo(ikisini de Zeki Ökten çekti) filmleri ”özel izin” alınarak gerçekleştirilmiştir.Daha sonra senetler Eğilmez’den alınmış ve Sunal ”özgürlüğüne” kavuşmuştur.. Kariyeri boyunca Ertem Eğilmez, Osman Seden, Memduh Ün, Atıf Yılmaz, Natuk Baytan, Zeki Ökten, Şerif Gören, Orhan Aksoy, Kartal Tibet, Erdoğan Tokatlı, Sinan Çetin gibi yönetmenlerle çalışmıştır Kemâl Sunal. Fakat Ertem Eğilmez, Natuk Baytan ve Kartal Tibet yönetmen olarak en çok çalıştığı isimlerdir. Sunal ve Baytan ilişkisi 1976 yılında çekilen Sahte Kabadayı ile başlamıştır. Toplam on filmde çalışan ikilinin filmleri eleştirmenlerce dikkate alınmasa da halk tarafından sevilmiştir. Cüneyt Arkın filmlerinde olduğu gibi başrol oyuncusunun yıldızını pekiştirmektir önemli olan. Bu nedenle kadın oyuncular ”yine” önemsizdir. Ülkü Özen, Ayşin Atav, Nevra Serezli, Oya Aydoğan vb. kadın oyuncular sadece ”oynarlar”, fazlasına izin verilmez. Gelelim kötü adamlara. Cüneyt Arkın’ın filmlerindeki ”baba” kötü adamlar arasından birkaç kişi Sunal filmlerine uymaz ve bu nedenle yoktur(Erol Taş, Kenan Pars, Bilal İnci, Yıldırım Gencer gibi). Turgut Özatay, Hikmet Taşdemir, Kazım Kartal vb. yerlerini muhafaza ederken, Ünal Gürel, Ali Şen, Dinçer Çekmez gibi isimler Sunal’ın karşısına kötü adam kontenjanından girer. Sadettin Erbil yine harika sesiyle ”kadrolaşmış” ve kötü adamlara ses değil can vermiştir.
”Susadım çeşmeye gelmez olaydım, Elinden bir tas su içmez olaydım…” Ferdi Tayfur’a ait Çeşme şarkısının sözleri neden önemlidir? Tayfur sinema kariyerine Temel Gürsu rejisinde çekilen ”Çeşme” filmiyle adım atmıştır. 1977 yılında çekilmiştir. Bizzat Gürsu’nun yorumuyla ”arabesk furyayı” başlatan film olarak lanse edilir. Orhan Gencebay’ın filmleri niye görmezden gelinir, anlamayız. İlk filmi için Erol Taş gibi birinci sınıf bir kötü adamla karşı karşıya gelmiştir Ferdi Tayfur. Tayfur, Natuk Baytan ile ilk kez ”Son Sabah” filmiyle çalışmaya başlamıştır. Kadın oyuncular Cüneyt Arkın ve Kemal Sunal’ın filmlerine oranla daha fazla gözükmeye başlamıştır. Serpil Çakmaklı ve Oya Aydoğan Baytan’ın tercih ettiği isimlerin başında gelir. Hikmet Taşdemir, Turgut Özatay gibi isimler istikrarını sürdürmekle kalmamış, gaddarlıklarına gaddarlık katmışlardır(Unutmadan dile getirelim, her iki sanatçı da iş disipliniyle alkışa değer). Yıldırım Gencer, Kemal Sunal filmlerinde oyna(ya)mazken Tayfur’a destek vermiştir.
Jön kadın ve kötü adam rolleri paylaştırıldıktan sonra Baytan’ın takdir ettiğimiz yönü ortaya çıkıyor, Yeşilçam figürlerine gösterilen saygı. Karakter oyuncuları Baytan filmlerinde şaha kalkmıştır. Yukarıda bahsettiğimiz üç sanatçının da filmlerine usul usul yerleştirilmiştir bu oyuncular. Cüneyt Arkın ile özdeşleşmiş kavgacı grubu, Kemal Sunal filmlerinde güldürürken Ferdi Tayfur filmlerinde düz kötü adamlıklarına döner. Yadigar Ejder en çarpıcı örneklerdendir. Ejder, İki Cambaz filminde kötü adamın(Ali Şen) sağkolunu canlandırır. Zekâsıyla alay edilen bir karaktere can verir. Bir yıl sonrasında çekilen Gerzek Şaban da ise esas kötü olur(Sadettin Erbil seslendirmesiyle). Adeta yükselmiştir Ejder. Baytan güvenmiştir oyuncusuna. Ortaya çıkan sonuç Baytan’ı mutsuz etmediği gibi bizi de gülmekten kırar geçer.
Macit Flordun diğer bir örnektir. Oyuncu Tardu Flordun’un babası Macit Flordun Kemâl Sunal filmlerinde orta düzey performans verecek cinsten rollerde oynarken(sarhoş, eşcinsel vb.) Ferdi Tayfur filmlerinde kritik rollerde oynar(baba, katil vb.). 
Rusya’dan Sevgilerle adlı James Bond filminde oynayan Türk oyunculardan biri olan Hasan Ceylan da Kemâl Sunal’ın Sahte Kabadayı filminde ”kabadayı” iken Gerzek Şaban filminde ”babalardan biri” olur ama rolü görece azalır. Güreşçi-oyuncu Yavuz Selekman Battal Gazi’nin dördüncü filminde Cüneyt Arkın’ın kardeşini oynarken, Sahte Kabadayı’da Kemal Sunal’a racon gösteren ”abi” rolündedir. Filmlerin sevilen yüzü Arap Celal(Yonat) üç aktörün filminde de irili ufaklı roller üstlenir. İki Cambaz’da Erol Taş’ın, Sahte Kabadayı’da Mümtaz Ener’in dostunu canlandırırken Ferdi Tayfur filmlerinde mahalleliyi oynar. Arap Celal’e biçilen en büyük rol ise Gerzek Şaban’dadır. Burada da mahalleden birine can verir vermesine ama ”lider” konumundadır. Her türlü oyunu fişekleyen isimdir.
Hakkı Kıvanç da uzun bir süre Cüneyt Arkın’ın kavgacı ekibinde yer alır. Muhteşem bir tipi vardır. Kavgacılıktan ikinci adamlığa terfi eder, sonra uslanır Kemâl Sunal’ın birçok filminde yüzü güler. Ezilen mahalleliden biridir, kenetlenir ve döver kötü adamı. Daha sonra durgunlaşır, Ferdi Tayfur’un filmlerinde görece silik karakterlerde görürüz. Yine de ne Arap Celal’den ne de Hakkı Kıvanç’tan vazgeçemez Natuk Baytan. Cılız görüntüsüyle pek çok filmde farklı karakterler yaratan Muhteşem Durukan da Baytan için vazgeçilmezdir. Cüneyt Arkın’ın filmlerinde pek sık görmeyiz. Kemâl Sunal’ın filmlerinde ise tırmanışa geçer. Kimi zaman kiralık katil bulur, kimi zaman sarhoşu oynar. Yüzlerce filmde oynayan Süheyl Eğriboz(nam-ı diğer Sütçü) da üç aktörün filminde de rol kesmiştir. İnanılmaz bir yüze sahip Eğriboz, kanımca sinemamızda en verimli kullanılan oyunculardan biridir. Natuk Baytan filmlerinin yapım müdürü olarak görev yapan Ekrem Gökkaya için bambaşka bir pencere açmalıyız. Gökkaya, sinemaya çok önceleri girmiş ve her türlü filmde rol almıştır. Baytan’ın son dönem filmlerinde kısa rollerle seyirci karşısına çıkmış, ama kamera arkasında yoğun uğraş vermiştir. Baytan’ın tekrar su yüzüne çıkardığı isimler çoğaltılabilir. Ayrıca Mehmet Uğur, Tevfik Şen, İbrahim Kurt, Yusuf Çetin, Erdoğan Seren, Ata Saka, Kudret Karadağ, İhsan Gedik, Niyazi Gökdere, Yılmaz Kurt ve ismini anımsayamadığımız oyuncuya da buradan teşekkür etmeliyiz. Onlar da Baytan sinemasına çok yakıştı.
Sözü sonlandırma sırası geldi. Natuk Baytan’ın üç önemli sanatçı önderliğinde yarattığı dünya keşfi zevkli bir yolculuk. Her türlü maceraya girişen Baytan zaman zaman Türkiye’nin ithal ettiği yabancı oyuncularla (Beyk İmamverdi, Robert Widmark) çalışsa da son 15 yılını Cüneyt Arkın, Kemâl Sunal ve Ferdi Tayfur filmleri çekerek geçirdi. Yıllardır seyrettiğimiz filmlerin yönetmenine odaklanmak için geç değil. Natuk Baytan’a merhaba.
Not: Natuk Baytan’ı anlatan Yunus Yılmaz tarafından çekilen çok başarılı bir belgesel var. Meraklısına duyurulur.
Yararlanılan Kaynaklar:
- Memduh Ün Filmlerini Anlatıyor (Vadullah Taş) Kabalcı Yayınevi 2009
- Kemal Sunal Filmlerini Anlatıyor (Vadullah Taş) Taç Kitap 2011